Sociale horeca: Post-it Patatje of Frietje uit een vaas?

In dit artikel:

In wijken waar veel bewoners krap bij kas zitten, ontstaan in de horeca steeds vaker kleine sociale deelacties: klanten betalen bij hun bestelling extra voor een kop koffie, thee of portie friet die anoniem wordt weggegeven aan iemand met minder geld. In Utrecht startte Stichting Raum de campagne Kop voor Nop: bij twintig zaken kunnen bezoekers voor ongeveer €2,50 een extra kop bestellen; deelnemende bedrijven herken je aan een speciale sticker.

Het idee is geïnspireerd op de Napolitaanse traditie van caffè sospeso — een aloude gewoonte die zo’n vijftien jaar geleden in Italië een heropleving kende: wie twee koppen betaalt, laat de tweede achter voor een ander. Ook in Nederland namen ondernemers dit principe over. In Haarlem introduceerde Friethoes vijf jaar geleden Frietje Sociaal; klanten konden een extra portie of donatie achterlaten, waarna anonieme gasten een gratis frietje krijgen. De actie werd onder meer gepromoot via de Voedselbank en het Leger des Heils.

Snackbars gebruiken verschillende, laagdrempelige methodes om die sociale maaltijden te registreren en uit te delen: gele balletjes in een glazen vaas, of een bord vol Post-its waarop betaalde sociale bestellingen staan vermeld — wie het nodig heeft neemt een briefje en loopt ermee naar de kassa. Sommige cafetaria’s kiezen er juist voor hun prijzen laag te houden, zoals Ons Moeke in Groningen, om friet voor iedereen bereikbaar te houden, al brengt dat financiële risico’s voor de ondernemer met zich mee.

Volgens hoogleraar Klasien Horstman speelt de snackbar een belangrijke sociaal-ruimtelijke rol: “De snackbar als ontmoetingsplek is belangrijk voor de sociale cohesie.” Zulke kleinschalige initiatieven tonen hoe horeca kan fungeren als lokaal vangnet, mits ze praktisch uitvoerbaar en financieel houdbaar blijven.